در الکترونیک، نشت به معنای تخلیه تدریجی انرژی و شارژ یک خازن است؛ که این باعث میشود که قطعات الکترونیکی مانند ترانزیستور و دیودها که به خازن متصل هستند در همه زمان‌ها، حتی وقتی خاموش هستند مقدار کمی جریان از خود عبور دهد. جریانی که بدین طریق بین قطعات رد و بدل و از بین می‌رود بسیار کمتر از جریانی است که در زمان روشن و فعال بودن قطعات رد و بدل میشود. یکی دیگر از عوامل که باعث نشتی در یک خازن است ناشی از ایراد در عایقی است که در خازن مورد استفاده است و به نشتی دی الکتریک شناخته میشود. این یک نتیجه از این است که مواد دی الکتریک به صورت کامل عایق نبوده و مقدار اندکی رسانایی داشته و باعث ایجاد جریان نشتی و تخلیه تدریجی شارژ خازن میشود.
نوعی دیگر از نشت زمانی اتفاق می‌افتد که جریان از مدار اصلی خارج شده و از طریق مسیرهای جایگزین عبور کند. این نوع از نشت نامطلوب است چرا که جریان را از طریق مسیر جایگزین می‌تواند باعث آتش‌سوزی، نویز RF یا برق گرفتگی شود. نشت از این نوع را میتوان با مشاهده اینکه جریان در برخی نقاط از مدار با برخی نقاط دیگر مطابقت ندارد اندازه‌گیری کرد. نشت در یک سیستم ولتاژ قوی می‌تواند باعث مرگ انسان شود، زمانی که فرد به‌طور تصادفی در تماس با زمین و خط ولتاژ قوی باشد.
نشت نیز ممکن است به معنی انتقال ناخواسته انرژی از یک مدار به دیگر باشد. برای مثال خطوط مغناطیسی شار به‌طور کامل محدود در هسته ترانسفورماتور قدرت نمی‌شوند؛ ممکن است مداری دیگر با ترانسفورماتور کوپل شده و مقداری از انرژی را در فرکانس الکتریکی وسایل الکتریکی دریافت کند که نتیجه آن صدای هوم مغناطیسی قابل شنیدن در ابزار صوتی است.
جریان نشتی نیز شامل هر جریانی میشود که در حالت ایده‌آل باید صفر باشد. چنین است که در مورد ابزار الکترونیکی زمانی که آن‌ها در حالت آماده به کار و غیرفعال یا در حالت اسلیپ “sleep” هستند. این دستگاه‌ها در وضعیت خاموش در حد یک دو میکرو آمپر جریان می‌کشند در مقایسه با وضعیتی که در عملکرد کامل هستند و صدها یا هزاران میلی‌آمپر جریان مصرف می‌کنند. این نشت جریان در حال تبدیل شدن به یک عامل مهم برای تولیدکنندگان دستگاه‌های قابل حمل است زیرا اثر نامطلوبی بر باتری دستگاه گذاشته و در زمان مورد استفاده برای مصرف‌کننده ایجاد اشکال می‌کند.
در مدارت تکفاز همانطورکه میدانیم جریان عبوری از سیم‌های فاز و هادی خنثی با هم برابر است و هیچ جریانی از سیم ارت نباید عبور کند. در صورت اتصال فاز و نول با بدنه دستگاه‌ها جریان عبوری از سیم‌های فاز و نول با یکدیگر مغایرت داشته که از این اختلاف جریان با عنوان جریان نشتی نام برده میشود، البته این جریان فقط در صورت اتصال هادی فاز یا خنثی با سیم ارت به وجود نمی‌آید و نحوه سیم کشی ساختمان و مدارت داخلی دستگاه‌های برقی نیز در به وجود آمدن این جریان موثر می‌باشد.
از آنجاییکه اتصال فاز به بدنه خطر برق گرفتی را در بر دارد در مدارات از کلید RCD استفاده میشود. در صورتیکه نشت جریان در یک مدار از ۳۰ میلی آمپر تجاوز کند این کلید مدار را قطع کرده و تا بر طرف نشدن عیب اجازه وصل مجدد مدار را نمی‌دهد.
جهت اندازه گیری این جریان در مدارات میتوان از آمپر متر کلمپی استفاده کرد، برای این منظور هر دو هادی فاز و نول را در داخل کلمپ آمپر متر قرار داده و جریان نشان داده شده همان جریان نشتی مدار است.
طبق بند ۵۳۱٫۳۳٫۲ استاندارد BS۷۶۷۱:۲۰۱۸ مقدار این جریان نباید از ۳۰ درصد جریان تفاضلی نامی RCD بیشتر باشد (برای RCDهای متداول ۳۰ میلی آمپری، میزان نشتی مجاز ۹ میلی آمپر است).
در صورتیکه دلیل عمل کردن کلید RCD، نشتی جریان ذاتی تجهیزات سالم باشد، بایستی مدارات را بین دو یا چند RCD تقسیم کرد.
حساسیت جریان در RCD:
مقدار جریانی نشتی که کلید RCD تشخیص می دهد مقدار حساسیت آن را مشخص می کند. این کلید در دو نوع حساسیت بالا و حساسیت متوسط ساخته می شود، نوع حساسیت بالا دارای تشخیص جریانهای نشتی کمتر از ۳۰ میلی آمپر است، نوع حساسیت متوسط دارای تشخیص جریانهای نشتی کمتر از ۵۰۰ میلی آمپر و بیشتر از ۳۰ میلی آمپر است.
در ساختمان های مسکونی نوع حساسیت بالا استفاده می شود و بیشتر زمانی استفاده می شود که ارت ساختمان خیلی خوب و مؤثر نیست. نوع دوم بر اساس استانداردها توصیه شده در سیستمهای TT استفاده شود.
نکته:
نوع سومی از این کلید نیز وجود دارد که دارای حساسیت کم در حد بیشتر از ۵۰۰ میلی آمپر است. بعضا از این نوع کلید در سیستمهای اتصال زمین TN و IT استفاده می شود.
کلید RCCB:
کلید RCBO:
این کلید هم یک نوع RCD است اما با حفاظت مدار در برابر اتصال کوتاه ها و اضافه بار.
استاندارد تست نشت جریان الکتریکی
این تست یک تست غیر مخرب مربوط به ایمنی تجهیزات است که هدف اصلی آن بدست آوردن میزان جریانی است که از بدنه تجهیز (به شرط فلزی بودن) یا از سیم ارت آن به سمت اتصال زمین (Earth Connection) گسیل می شود. این جریان که به عنوان جریان نشتی شناخته می شود می تواند به دلیل هدر رفت در عایق ها یا خازن های استفاده شده در سیستم به وجود آید. این تست برای تجهیزات پزشکی که به طور مستقیم با بدن بیماران در ارتباط است و نیز برای لوازم خانگی که مستقیماً مصرف کنندگان با آن سر و کار دارند، بسیار پر اهمیت است. دلیل دیگر لزوم این تست برای تمامی تجهیزات الکتریکی این است که در برخی موارد کاربران در محل نصب یا کاربری محصول سیستم اتصال زمین (Earthing) ندارند و اگر جریان نشتی محصول بالاتر از سطح استاندارد باشد، ممکن است به کاربران آسیب جدی وارد شود. توجه به این نکته ضروری است که عبور جریان بیش از 2 میلی آمپر از بدن، برای انسان محسوس است و جریان بیش از 50 میلی آمپر باعث مرگ انسان می گردد.
در انجام این تست با توجه به نوع تجهیز میزان جریان نشتی نباید از مقادیر موجود در استاندارد IEC60950 و استاندارد 1-1561 شرکت ملی استاندارد ایران بیشتر باشد. این مقادیر در جدول زیر آمده است.
حد مجاز جریان نشتی طبق استاندارد 1562
| mA 0.25 | وسایل طبقه II و برای قسمت های با ساختار وسایل طبقه II |
| mA 0.5 | وسایل طبقه 0، طبقه I 0 و طبقه III |
| mA 0.75 | وسایل سیار طبقه I |
| mA 3.5 | وسایل موتور دار ثابت طبقه I |
| mA 0.75 به ازای هر کیلووات توان ورودی اسمی، هر کدام که بیشتر باشد به شرطی که از 5 mA تجاوز نکند. | وسایل گرمازای ثابت طبقه I |
تعاریف مربوط به وسایل هر طبقه در استاندارد ملی شماره 1-1561 آمده است. طبق استاندارد ولتاژ اعمالی به تجهیزات برای انجام این تست باید برابر با 1.06 ولتاژ نامی تجهیز باشد. جریان نشتی در بازه زمانی 5 ثانیه پس از اعمال ولتاژ آزمون که در خط قبل به آن اشاره شد اندازه گیری می شود. تصویر زیر نحوه انجام این تست را نشان می دهد.
